Trzmiele dołączyły do pszczół - nowi owadzi mieszkańcy kampusu Politechniki

Neonikotynoidy to substancje czynne stosowane w środkach ochrony roślin do zwalczania szkodliwych owadów. Nazwa dosłownie oznacza „nowe środki owadobójcze podobne do nikotyny” gdyż są chemicznie podobne do nikotyny. Nazwę neonikotynoidy czasami skraca się do „neoników” lub „NNI”. Najszerzej jak dotąd zakrojone badania wskazują, że pestycydy neonikotynoidowe są szkodliwe zarówno dla dzikich, jak i hodowanych przez człowieka pszczół oraz dla trzmieli. Badania prowadzono w 33 miejscach na obszarze 2000 hektarów: w Wielkiej Brytanii, Niemczech i na Węgrzech. Obsiane rzepakiem pola były spryskiwane dwoma neonikotynoidowymi środkami ochrony roślin.

 

Jak się okazało, ekspozycja na pestycydy neonikotynoidowe zmniejszyła szansę pszczół w pobliskich ulach na przetrwanie zimy (taki efekt zaobserwowano w Wielkiej Brytanii i na Węgrzech, ale nie w Niemczech). Natomiast u trzmieli i dzikich pszczół zmalała liczba królowych.

 

– Celem naszego projektu jest ocena zagrożeń środowiska poprzez wykonanie analiz fizykochemicznych oraz oznaczania stężeń pestycydów neonikotynoidowych z próbek pobranych na zaprojektowanych i utworzonych stanowiskach badawczych na terenie Kampusu PK – mówi inż. arch. kraj. Tomasz Jaróg, student z Koła Naukowego "Landscapes", współautor  projektu z udziałem studentów i naukowców z Wydziałów: Architektury, Inżynierii i Technologii Chemicznej oraz Inżynierii Środowiska i Energetyki PK.

 

Neonikotynoidy są powszechnie stosowane w środkach ochrony roślin i doskonale rozpuszczają się w wodzie, co powoduje, że ich toksyczność oddziałuje nie tylko na zapylające owady pożyteczne, ale również na ptaki i ssaki, w tym człowieka. Efektem badań kampusie PK przy ul. Warszawskiej będzie ocena środowiskowa rozprzestrzeniania się i kumulowania tych związków w środowisku i organizmach żywych. Ścisłe centrum Krakowa to dobre miejsce referencyjne, by analizowac poziom bioróżnorodności, monitorować i obserwować ewentualne zagrożenia.

 

Projekt rozpoczął się od wprowadzenia murarek ogrodowych, które zakończyły swój cykl życiowy z końcem czerwca, pozostawiając potomstwo w szczelinach prowizorycznego domku. Dzięki temu wiosną przyszłego roku będzie można ponownie obserwować ich cykl życiowy, który będzie się corocznie powtarzał. Kolejnym etapem było wprowadzenie trzmieli. Studenci architektury krajobrazu Tomasz Jaróg i Angelika Duda sprzygotowali dla nich specjalny ul, wykorzystując drewnianą skrzynię, którą dostosowali pod kątem wentylacji oraz ochrony przed deszczem poprzez naturalną impregnację. Zapewnili również otwory wlotowe oraz upiększyli skrzynię, wypalając w niej logotypy uczelni, koła naukowego oraz FutureLab.

 

– Obecnie w ulu znajduje się około 200 osobników, w tym królowa i robotnice odpowiedzialne za opiekę nad gniazdem oraz dostarczanie pożywienia w postaci nektaru i pyłku z kwiatów. Cykl życia trzmieli zaczyna się wiosną i kończy jesienią, kiedy młode matki opuszczają rodzime gniazdo, aby po odbytych lotach godowych znaleźć schronienie na przezimowanie i wiosną założyć własną kolonię – mówi inż. arch. kraj. Angelika Duda.

 

Pomysł na wprowadzenie trzmieli zrodził się z inspiracji ideą Eko Kampusu PK. To projekt zmian zmierzających do rewitalizacji terenów Politechniki Krakowskiej pod kątem lepszego wpływu na przyrodę. Autorzy projektu Angelika Duda i Tomasz Jaróg postanowili zwiększyć bioróżnorodność kampusu przy pomocy nowych zapylaczy. Dodatkowo, rozwiązanie to pozwala na badanie trzmieli pod kątem stosowanych pestycydów neonikotynoidowych we współpracy ze studentami Wydziału Inżynierii i Technologii Chemicznej. Przedsięwzięcie nie tylko wzbogaca lokalny ekosystem, ale również stwarza unikalną okazję do obserwacji i badania wpływu pestycydów na różne gatunki owadów, w tym trzmieli, co może przyczynić się do lepszego zrozumienia i ochrony tych cennych zapylaczy. W roku 2013 ze względu na obawy dotyczące wpływu neonikotynoidów na pszczoły, wprowadzono czasowy zakaz ich stosowania w Europie.

 

Inicjatywa ta jest przykładem na to, jak działania studentów mogą przyczynić się do tworzenia bardziej ekologicznych i zrównoważonych przestrzeni na terenach akademickich, promując jednocześnie naukową ciekawość i zaangażowanie w ochronę środowiska. Oprócz Tomasza Jaróga i Angeliki Dudy udział w projekcie „Pestycydy neonikotynoidowe – zagrożenie nie tylko dla pszczół” wzięli też z Wydziału Architektury: Izabela Niemiec, Daria Bernat, Natalia Barnach, Wiktoria Karbowska, Maja Marek i Carolina Koruba Zamichiwska; z Wydziału Inżynierii i Technologii Chemicznej: Justyna Moryc, Gabriela Tajduś, Weronika Polczyńska i Barbara Ogorzały, z Wydziału Inżynierii Środowiska i Energetyki: Barbara Duda, Angelika Gancarz, Aleksandra Jaśkiewicz, Filip Jęczmiński, Jakub Kłosowski-Buczek, Łucja Ormaniec. Opiekunami naukowymi projektu są: dr hab. inż. arch. Katarzyna Hodor, prof. PK (WA), dr inż. Maciej Thomas (WIŚiE) oraz dr inż. Joanna Kuc (WIiTCh).