Open Access w NCN – większa elastyczność, ta sama idea

Od 26 czerwca 2025 roku w raportach będzie można uwzględniać również artykuły opublikowane w modelu tradycyjnym – tzw. zamkniętym. Nowe zasady obejmą zarówno nowe konkursy, które zostaną ogłoszone we wrześniu (na podstawie zarządzenia dyrektora NCN nr 39/2025), jak i trwające już projekty (na podstawie pisma dyrektora z dnia 26 czerwca 2025 roku).

 

Kierowniczki oraz kierownicy projektów będą mogli pokrywać koszty publikowania w otwartym dostępie (Article Processing Charge, APC), również w czasopismach hybrydowych, co dotychczas nie było dopuszczalne. Utrzymane zostaje ograniczenie, że koszty APC można pokrywać wyłącznie w ramach 2% kosztów pośrednich, tzw. kosztów Open Access, oraz ewentualnie z innych kosztów pośrednich.

 

Zmienione regulacje dotyczą  projektów finansowanych z konkursów krajowych NCN. 

 

W konkursach międzynarodowych zasady mogą się różnić. Tam, gdzie partnerzy stosują bardziej restrykcyjne wymagania, będą one nadal obowiązywać.  Dotyczy to szczególnie konkursów finansowanych z programów horyzontalnych, w których Komisja Europejska nakłada ścisłe wymagania dotyczące otwartego dostępu. 

 

Bardziej restrykcyjne zasady NCN dotyczące publikowania w otwartym dostępie zostaną utrzymane dla projektów finansowanych przez sieci międzynarodowe CHANSE, CHIST-ERA i w ramach programu POLONEZ BIS. W przypadku projektów finansowanych przez sieć Biodiversa+ będą obowiązywać nadal zasady programu Horyzont Europa. Elastycznymi zasadami zostaną objęci z kolei beneficjenci konkursów ForestValue2, Luke, QuantERA III, T-AP.

 

NCN będzie nadal monitorować, ile publikacji z projektów finansowanych przez Centrum ukazuje się w otwartym dostępie i według której ścieżki, na podstawie informacji raportowanych w OSF. Zasady stosowania tych ścieżek pozostają bez zmian – jeśli autorka lub autor zdecyduje się wykazać publikację jako otwartą, powinna ona spełniać wymagania odpowiedniej ścieżki. Publikacje niespełniające tych wymagań będą traktowane jako dostępne w modelu zamkniętym, bez żadnych konsekwencji formalnych, finansowych ani merytorycznych dla rozliczenia grantu. 

 

Dla wszystkich prac – niezależnie od modelu publikacji – NCN stosuje te same kryteria merytoryczne: jakość publikacji oraz zasięg międzynarodowy wydawnictwa.

 

Nie zmienia się także obowiązek udostępniania danych badawczych, również wtedy, gdy publikacje nie są dostępne w otwartym dostępie. Dane powiązane z publikacjami muszą być udostępniane zgodnie z zasadami FAIR – w  otwartych i wiarygodnych repozytoriach. Agencja zapowiada również monitoring skutków nowej polityki.

https://www.ncn.gov.pl/sites/default/files/pliki/zarzadzenia-dyrektora/zarzadzenieDyr-39_2025.pdf