Eksperci alarmują: naturalne nocne niebo nad Polską już nie występuje

Dokument, którego współautorem jest m.in. dr hab. Tomasz Ściężor z Wydziału Inżynierii Środowiska i Energetyki Politechniki Krakowskiej, został opublikowany przez Centrum Badań Kosmicznych Polskiej Akademii Nauk i Light Pollution Think Tank, w którym działa ekspert PK.

 

Problem zanieczyszczenia światłem narasta w skali globalnej i dotyczy nas wszystkich, choć zdecydowana większość społeczeństwa nie jest tego świadoma. Szczególnie silnie przejawia się w krajach rozwiniętych i szybko rozwijających się. W Europie jednym z krajów o największym tempie wzrostu tej formy zanieczyszczenia środowiska jest Polska – podkreślają eksperci skupieni w Light Pollution Think Tanku, autorzy opracowania. Jak wynika z ich badań, nad Polską naturalne nocne niebo już nie występuje. Tymczasem – jak podkreślają naukowcy – nadmiar światła w środowisku wpływ na funkcjonowanie roślin i zwierząt, ale także człowieka. – Ekspozycja na światło w nocy zaburza nasz wewnętrzny zegar biologiczny, w ślad za czym pojawiają się chociażby zaburzenia snu i przemiany materii, jedne z powszechniejszych chorób cywilizacyjnych – wylicza dr hab. Tomasz Ściężor z Politechniki Krakowskiej, współautor raportu.

 

Analizy satelitarne wykazały, że terytorium Polski obserwowane z orbity pojaśniało w 2022 r. co najmniej o 6 proc. względem poprzedzającej go dekady. Był to najjaśniejszy rok w historii obserwacji. Najwięcej światła wyemitowano z dużych miast. Zaledwie pięć z nich – Warszawa, Łódź, Kraków, Gdańsk i Poznań – odpowiadało za 10 proc. całości światła wysyłanego z Polski w kosmos. Najintensywniej świeciły szklarnie. Niektóre z nich na mapach satelitarnych ukazywały się jako kilka razy jaśniejsze niż okolice Placu Defilad w Warszawie, tj. najjaśniejszej w Polsce lokalizacji miejskiej. „W 2022 roku naturalne nocne niebo nad Polską już nie występowało wcale. Bliskie ideałowi było tylko nad Bieszczadami – zaledwie o 6 proc. jaśniejsze niż niebo wolne od zanieczyszczenia światłem. Nad dużymi miastami to pojaśnienie wynosiło już kilka tysięcy procent. W przypadku np. Warszawy, Krakowa, czy Poznania w 2022 r. niebo zawsze było jaśniejsze, niż powinno być po zmroku. W tych miastach prawdziwa noc nigdy nie nastała – wyjaśnia dr hab. Andrzej Kotarba z Centrum Badań Kosmicznych PAN, główny redaktor raportu.

 

58 proc. ludności Polski nie ma szans, by dostrzec Drogę Mleczną, a dla 20 proc. populacji kraju nocne niebo jest tak jasne, że wzrok przez całą dobę pozostaje w dziennym trybie widzenia. Zanieczyszczenie światłem wynika, według ekspertki Stowarzyszenia POLARIS Agnieszki Machnowskiej, z nieprzemyślanego i nadmiarowego oświetlania obiektów. „Chcemy oświetlać drogi i ulice, by korzystanie z nich po zmroku było bezpieczne. Używamy światła również do dekoracji budynków i oświetlania reklam. Problem zaczyna się wtedy, gdy zainstalujemy oświetlenie zbyt intensywne, zbyt białe, a do tego kierujące strumień świetlny w zupełnie niepotrzebne miejsca: na fasady i do wnętrz budynków, na trawniki, w korony drzew, a nawet prosto w niebo” – wylicza współautorka raportu.

 

Raport Light Pollution Think Tank ma na celu zwrócenie uwagi na problem wzrostu zanieczyszczenia światłem, jak również dostarczenie rzeczowych, popartych nauką argumentów do dyskusji na temat wdrożenia krajowej polityki zrównoważonego oświetlenia. „Istnieje coraz pilniejsza potrzeba ograniczenia zanieczyszczenia światłem poprzez redukcję skutków ubocznych wykorzystania sztucznego światła, przy jednoczesnym zachowaniu jego zalet jako niezbędnego elementu współczesnej cywilizacji. Osiągnięcie tego celu wymaga współpracy wielu dziedzin nauki i techniki – od badań podstawowych po badania stosowane i wdrożeniowe. Jednak interdyscyplinarna współpraca naukowa to nie wszystko. Wyniki badań naukowych muszą być przełożone na naszą codzienność przez odpowiednie przepisy prawne, rozwiązania techniczne i, co niezwykle ważne, podnoszenie świadomości społecznej” – apelują eksperci think tanku.

 

LPTT to polska grupa ekspercka, w skład której wchodzą naukowcy uczelni i instytucji naukowych, przedstawiciele samorządów oraz działacze organizacji pozarządowych (NGO). Działa w niej m.in. dr hab. Tomasz Ściężor z Wydziału Inżynierii Środowiska i Energetyki Politechniki Krakowskiej, jeden z najbardziej znanych w Polsce ekspertów w temacie zanieczyszczenia światłem, współorganizator odbywających się na PK konferencji naukowych z cyklu „Environmental and Astronomical Light Pollution” (EALPO). Konferencje EALPO są międzynarodowym rozszerzeniem odbywających się w różnych ośrodkach akademickich Polski od 2013 r. Ogólnopolskich Konferencji na temat Zanieczyszczenia Świetlnego (OKZŚ). Podczas konferencji podejmowane są m.in. takie tamaty: wpływ zanieczyszczenia świetlnego na zdrowie człowieka, florę i faunę; wpływ zanieczyszczenia świetlnego na badania astronomiczne; wpływ planowania architektonicznego na ograniczenie zanieczyszczenia świetlnego; meteorologiczne aspekty zanieczyszczenia świetlnego, sposoby redukcji zanieczyszczenia świetlnego i minimalizacji jego negatywnych efektów; turystyka ciemnego nieba w kontekście zanieczyszczenia świetlnego; uświadamianie społeczeństwu zagrożeń związanych z zanieczyszczeniem świetlnym; ekonomiczne i prawne aspekty zanieczyszczenia świetlnego.