Dr inż. Monika Szlapa jednym z naukowców badających skutki zmian klimatu

To niezwykle istotne badania dla współczesnego świata. W ramach realizowanych projektów zaplanowano łącznie 6 wypraw badawczych do końca 2027 roku. Swoimi wrażeniami z pierwszej wyprawy podzieliła się jej uczestniczka – dr inż. Monika Szlapa z Katedry Geoinżynierii i Gospodarki Wodnej WIŚiE PK.

Misja badawcza w delcie rzeki Mackenzie

W dniach 19 maja-2 czerwca 2025 roku zespół badawczy z Wydziału Nauk Geograficznych Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w składzie: dr hab. Michał Habel, prof. uczelni, mgr inż. Marta Brzezińska oraz mgr inż. Damian Ciepłowski, we współpracy z dr inż. Moniką Szlapą z PK, zrealizował pierwszą misję terenową w ramach dwóch projektów badawczych finansowanych przez Narodowe Centrum Nauki: projektu OPUS 27 (2025–2028) i projektu PRELUDIUM BIS 5 (2024–2028).

Politechnika Krakowska jest partnerem w projekcie OPUS 27 – „Arktyczne delty jak gąbki: W jakim stopniu równiny deltowe filtrują wodę z osadów i węgla?” (nr 2023/51/B/ST10/02159). Poza pracami terenowymi w gestii zespołu PK, który wspólnie z dr inż. Moniką Szlapą tworzą dr hab. Paweł Hachaj, prof. PK oraz mgr inż. Magdalena Tutro, jest modelowanie numeryczne procesów hydrodynamicznych i transportu zawiesiny.

Badania w sercu arktycznej delty

Prace terenowe w ramach pierwszej wyprawy prowadzone były od 24 maja w ujściowym odcinku rzeki Mackenzie – największej rzeki Kanady. Jej delta, położona ponad 300 km na północ od koła podbiegunowego, na terenie Terytoriów Północno-Zachodnich, stanowi jeden z największych systemów deltowych na świecie. Badania objęły pobór próbek wody i osadów na dystansie 248 km, w rejonie miejscowości Inuvik, Tuktoyaktuk i Tsiigehtchic.

Delta Mackenzie to wyjątkowy, silnie uwodniony ekosystem obejmujący około 49 tys. jezior oraz rozbudowaną sieć kanałów rzecznych. Ten skomplikowany system odgrywa kluczową rolę w akumulacji i transformacji rumowiska, zawiesiny oraz związków chemicznych transportowanych do Morza Beauforta (Ocean Arktyczny). Przez większą część roku (ponad 7 miesięcy) delta pozostaje skuta lodem, a w tym czasie lodowe drogi łączą osady, które latem są dostępne jedynie drogą powietrzną lub wodną.

Współpraca lokalna i zaplecze badawcze

Misja badawcza została zrealizowana na podstawie licencji badawczej rządu Kanady – Government of Canada – Northwest Territories nr 17694. W jej trakcie nawiązano współpracę z:

• Inuvik Hunters and Trappers Committee – organizacją reprezentującą społeczność Inuvialuit,
• Western Arctic Research Centre w Inuvik (Aurora Research Institute) – ośrodkiem zapewniającym zaplecze logistyczne i badawcze.

Cele i znaczenie badań

W ramach projektów zaplanowano łącznie sześć wypraw badawczych do końca 2027 roku. Ich główne cele to:

• Określenie sezonowej zmienności transportu osadów oraz ilości materiału zatrzymywanego przez jeziora,
• Zbadanie wpływu zmian klimatycznych na intensyfikację procesów sedymentacyjnych i uwalnianie osadów do wód powierzchniowych,
• Opracowanie scenariuszy zmian morfologicznych systemów rzecznych i jeziornych – takich jak zanik jezior, utrata połączeń hydrologicznych czy zamulenie kanałów – w kontekście bezpieczeństwa komunikacyjnego i mobilności lokalnych społeczności.

Z uwagi na prowadzenie badań na obszarach plemiennych Inuitów i Gwich’in, wyniki projektu będą miały również wymiar praktyczny – pozwolą wskazać regiony szczególnie narażone na izolację oraz opracować rekomendacje dotyczące adaptacji do zmian środowiskowych.