Dr inż. arch. Julian Franta z Nagrodą Prezesa Rady Ministrów

W tym roku Nagrody Prezesa Rady Ministrów przyznano po raz 30. Mogą je otrzymać osoby lub zespoły naukowców w 3 kategoriach: za wyróżniającą się rozprawę doktorską, ale też wysoko ocenione osiągnięcia będące podstawą nadania stopnia doktora habilitowanego oraz osiągnięcia w zakresie działalności naukowej, w tym twórczości artystycznej lub działalności wdrożeniowej. W pierwszej kategorii, oprócz dr. inż. arch. Juliana Franty, wyróżniono 27 uczonych. W kategorii wysoko ocenione osiągnięcia naukowe będące podstawą nadania stopnia doktora habilitowanego, premier przyznał 11 nagród, zaś za osiągnięcie w zakresie działalności naukowej, w tym twórczości artystycznej lub działalności wdrożeniowej – 6 nagród. Nagrody zostały przyznane za osiągnięcia zrealizowane w 2022 r.

Praca pt. „Rola dworców kolejowych w strukturze przestrzeni publicznych współczesnego miasta” została wykonana pod kierunkiem prof. dr. hab. inż. arch. Jacka Gyurkovicha, w niej dr inż. arch. Julian Franta zbadał na wybranych przykładach europejskich proces ewolucji funkcjonalno-przestrzennej, której podlegają dworce kolejowe, a także ich relacje z przestrzenią publiczną. – We współczesnych śródmieściach coraz większym problemem staje się znalezienie przestrzeni pod nowe przedsięwzięcia urbanistyczno-architektoniczne. Stąd znaczenie takich terenów, które – zdominowane dotąd przez jedną funkcję – wraz ze zmianą jej znaczenia, charakteru lub wymagań mogą ulec modyfikacji. Należą do nich tereny kolejowe, pokolejowe oraz same obiekty dworców kolejowych i powiązane z nimi przestrzenie publiczne – mówi nagrodzony architekt z Politechniki Krakowskiej.

Jak możemy przeczytać w jego rozprawie doktorskiej, dworce kolejowe od początku stanowiły kluczową część śródmiejskiej struktury, bowiem pełniły istotną rolę formalną i programową w obszarze śródmieścia. Ich jednofunkcyjność okazuje się jednak pozorna, gdyż do spełnianych przez nie zadań należała: obsługa podróżnych (poczekalnie, kasy, restauracje, przechowalnie, sanitariaty); przewóz towarów (poczta, spedycja, magazynowanie); obsługa pracowników (szatnie, pomieszczenia socjalne, czasem również funkcja mieszkaniowa); obsługa techniczna taboru. – Dworzec kolejowy kreował, związaną z nim przestrzeń publiczną, która stawała się „wizytówką miasta”, bo to z nią stykał się podróżny, który do tego miasta przybywał. Dworzec kolejowy zawsze był punktem istotnym w przestrzeni miasta – obiektem rozpoznawalnym i ułatwiającym orientację, a równocześnie aktywnym funkcjonalnie z reguły całą dobę – tłumaczy Julian Franta.

Jak pisze badacz z Wydziału Architektury PK, współcześnie słowo „dworzec” odnosi się do węzła przesiadkowego na autobusy, tramwaje, metro, który pełni funkcję komunikacyjnego splotu, a towarzysząca mu przestrzeń publiczna jest rozumiana jako „przestrzeń przepływu” zróżnicowanej publiczności, wkraczającej w przestrzeń układu hybrydowego w zróżnicowanych celach i realizującej je w niej często inaczej od pierwotnego zamierzenia. Autor zauważa, że plany przebudowy dworców i ich otoczenia na wielką skalę są realizowane w kolejnych miastach Europy. Przebudowy te wiążą się z sukcesami ale i wyzwaniami związanymi z zaspokojeniem w pełni i w harmonijny sposób potrzeb coraz bardziej zróżnicowanych użytkowników.

Dr inż. arch. Julian Franta poddał badaniom europejskie śródmiejskie dworce o rysujących się lub zarysowanych cechach układów hybrydowych. Autor weryfikował następujące miasta: Wiedeń, Liège, Pragę, Paryż i Strasburg, Barcelonę i Madryt, Berlin i Drezno, Budapeszt, Mediolan, Rzym oraz Turyn, a w Polsce – Katowice, Opole, Kraków.