25 lat współpracy Politechniki Krakowskiej z CERN

Umowę o współpracy podpisali w środę 24 czerwca 2015 r. rektor Politechniki Krakowskiej prof. Kazimierz Furtak i zastępca dyrektora CERN do spraw współpracy zagranicznej prof. Rüdiger Voss (reprezentujący w Krakowie dyrektora generalnego CERN Rolfa-Dietera Heuera). W oficjalnym podpisaniu porozumienia oraz sesji poświęconej jubileuszowi 25-lecia współpracy PK i CERN udział wzięli także prof. Agnieszka Zalewska, przewodnicząca Rady Europejskiej Organizacji Badań Jądrowych i dr inż. Tadeusz Kurtyka, delegat CERN.

 
W stworzenie najpotężniejszego instrumentu naukowego CERN - Wielkiego Zderzacza Hadronów (Large Hadron Collider), który ma pomóc m.in. w odkryciu tajemnic powstania wszechświata, znaczący wkład wniosło krakowskie środowisko naukowe, w tym uczeni z Politechniki Krakowskiej.

Już w 1990 r. dr inż. Tadeusz Kurtyka, adiunkt w ówczesnym Instytucie Mechaniki i Podstaw Konstrukcji Maszyn PK, wziął udział w pionierskich pracach prowadzonych w CERN nad koncepcją akceleratora LHC i od tego czasu datuje się ścisłą współpracę jednostek. W 1997 r. prof. Józef Nizioł oraz dr hab. Andrzej Zieliński podpisali umowę o współpracy pomiędzy Instytutem a CERN, a pracownicy naukowi PK zaczęli na bieżąco uczestniczyć w krótko- i długoterminowych projektach związanych z rozwijaniem koncepcji Wielkiego Zderzacza Hadronów. W czerwcu 2011 r. Politechnika Krakowska i CERN związały się pierwszą oficjalną umową o współpracy. PK była jedną z pierwszych uczelni w Polsce, które zostały wyróżnione zaproszeniem CERN do zawarcia formalnego porozumienia.  

W ciągu 25 lat współpracy z CERN naukowcy Politechniki zajmowali się takimi zagadnieniami jak: rozwijanie struktury magnesów dipolowych, projektowanie urządzeń typu ekrany termiczne i systemy chłodzenia, rozwijanie koncepcji linii nadprzewodzącej służącej do zasilania i sterowania magnesami korekcyjnymi, struktura połączeń nadprzewodników. Ważna grupa prac dotyczyła opracowania unikatowego systemu kompensacji termomechanicznej akceleratora pracującego w ekstremalnie niskich temperaturach oraz programu optymalizacji stref połączeń magnesów nadprzewodzących.

Przełomowym osiągnięciem uczonych z PK było także wprowadzenie do projektowania akceleratorów cząstek elementarnych analizy opartej na funkcji niezawodności, która do tej pory nie była stosowana na szerszą skalę w tej dziedzinie. Współczesne akceleratory są zaawansowanymi technologicznie instrumentami, złożonymi z milionów elementów i podzespołów o różnym stopniu skomplikowania i różnym poziomie niezawodności. Globalna analiza niezawodności pozwala na poprawne zdefiniowanie prawdopodobieństwa sukcesu (wypełnienia określonego zadania w założonym czasie) dla poszczególnych systemów i podzespołów, a także na uzyskanie spójnego obrazu pracy akceleratora jako całości. Studenci PK zaangażowani są szczególnie w prace dotyczące systemów chłodzenia detektorów.

 
Efektem współpracy specjalistów z Politechniki Krakowskiej z CERN oprócz innowacyjnych rozwiązań badawczych są habilitacja, 6 doktoratów, 20 prac magisterskich oraz ponad 100 publikacji o światowej randze  i ok. 100 raportów technicznych. Z możliwości odbycia w CERN różnych form stażów skorzystało już kilkudziesięciu studentów i pracowników Politechniki, niektórzy związali dalszą karierę naukową z CERN.

 
Nowo podpisane porozumienie PK i CERN dotyczy eksploatacji i stałych usprawnień Wielkiego Zderzacza Hadronów oraz kooperacji przy nowych pracach badawczo-rozwojowych, związanych z projektami nowej fizyki. Dla CERN ważne jest  naukowe wsparcie wysoko kwalifikowanych specjalistów m.in. z obszaru fizyki, mechaniki i budowy maszyn, automatyki, elektroniki, inżynierii projektowania, optymalizacji, testowania i kontroli jakości elementów i systemów akceleratorów oraz detektorów.

Europejska Organizacja Badań Jądrowych jest jednym z najbardziej prestiżowych ośrodków naukowych świata. Celem statutowym CERN jest prowadzenie badań podstawowych w dziedzinie fizyki cząstek elementarnych, co wymaga budowy wyrafinowanych instrumentów naukowych, jakimi są akceleratory cząstek elementarnych. Współczesne akceleratory wykorzystują zjawisko nadprzewodnictwa i pracują w temperaturach bliskich absolutnego zera. Takie warunki eksploatacyjne wymagają zaś zaangażowania do ich budowy najbardziej nowoczesnych materiałów oraz technologii, a także udziału specjalistów z różnych dyscyplin nauki.

W pracach CERN uczestniczy obecnie międzynarodowe grono 11,5 tys. ludzi nauki, także z Polski (jest członkiem organizacji od 1991 r.). Z Europejską Organizacją Badań Jądrowych współpracuje 12 polskich jednostek naukowych.

źródło: http://www.pk.edu.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=954:25-lat-wspolpracy-politechniki-krakowskiej-z-cern&catid=8:aktualnosci&Itemid=405&lang=pl

MG